Boşanma ile birlikte gündeme gelecek konulardan birisi de eşler arasında evlilik birliğinde kazanılan malların paylaşılması meselesidir. Boşanma davasında hakim tarafların boşanmasına, çocukların velayetinin kimde kalacağına veya nafaka türü ve miktarına ilişkin konularda da karar verebilirken malları paylaşılmasına dair herhangi bir karar veremez. Zira hukukumuzda malların paylaşılması ile boşanma davaları birbirinden ayrı davalardır. Her iki konu aynı dava ile talep edilemez.
Bursa Avukat ve Bursa Boşanma Avukatı olarak genel anlamda Aile Hukukunun konusuna giren tüm alanlarda, özel anlamda ise katılma alacağı davası konusundaki tüm sorularınızı Bursa Aile Hukuku Avukatı Av. İrfan Şengül’e sorabilirsiniz.
Boşanma Durumunda Mal Paylaşımı Nasıl Yapılır?
Boşanmada mal paylaşımı, Türk hukuk sistemi içinde evlilik birliği devam ederken edinilmiş malların yarı yarıya paylaşılması esasına dayanır. Ancak, eşlerin kişisel malları bu paylaşımın dışındadır ve kimin adına kayıtlıysa boşanma sonrasında o eşte kalmaya devam eder. Kişisel mallar, kanunlar ya da eşler arasında yapılmış sözleşmelerle belirlenebilir.
Kişisel Mallar Nelerdir?
Türk Medeni Kanunu m.220’ye göre, kişisel mallar şunlardır:
- Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya,
- Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,
- Manevî tazminat alacakları,
- Kişisel mallar yerine geçen değerler.
Kanun ayrıca eşlere, edinilmiş mallara dahil olması gereken bir mesleğin yürütülmesi ya da işletmenin çalışmasından elde edilen malvarlığı değerlerinin kişisel mal sayılacağını kararlaştırma imkanı tanımıştır. Eşler yine sözleşmeyle kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallara değil kişisel mallara dahil olacağını kararlaştırabilir.
Katılma Alacağı Nedir?
Türk hukuk sisteminde boşanma durumunda, mal paylaşımı “edinilmiş mallara katılma rejimi” esaslarına göre yapılır. Bu rejime göre, her eş, diğer eşin evlilik süresince edindiği malların yarısının değeri üzerinde bir alacak hakkına sahiptir. Bu hakka “katılma alacağı” ve bu taleple açılacak davalara da “katılma alacağı davası” denir.
Edinilmiş Mallar Nelerdir?
TMK m. 219’a göre edinilmiş mal, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir. Bir eşin edinilmiş malları özellikle şunlardır:
- Çalışmasının karşılığı olan edinimler
- Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler
- Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar
- Kişisel mallarının gelirleri
- Edinilmiş malların yerine geçen değerler
Katılma Alacağı Nasıl Hesaplanır?
Boşanma davası ile mal rejimi davası birbirinden farklı süreçlerdir. Boşanma kararıyla birlikte taraflar arasında mal paylaşımının nasıl yapılacağına karar verilmez. Yani her ikisi ayrı davalardır. Önce boşanma kararının kesinleşmesi beklenir. Ardından ise mal paylaşımı ile ilgili dava açılır. Eğer boşanma kararı kesinleşmeden mal paylaşımı davası açılırsa mahkeme mal paylaşımı için açılan davayı boşanma davasının kesinlemesine kadar bekletecektir. Boşanma kararı kesinleştikten sonra, mal rejimi boşanma davasının açıldığı tarihte sona ermiş kabul edilir. Boşanan tarafların mal paylaşımı açısından tüm alacak ve borçları bu tarihe göre hesaplanır.
Taraflar, mal paylaşımı davasında ayni taleplerde bulunamazlar. Yani, eşlerden biri, evlilik içinde alınan bir evin yada benzeri bir eşyanın yarısının mülkiyetini isteyemez. Bu durumda ancak evin değerinin yarısının katılma alacağı olarak ödenmesi talep edilebilir. Medeni Kanun’a göre, katılma alacağı hesaplanırken öncelikle eklenecek değerler tespit edilir.
Eklenecek Değerler Nelerdir?
Medeni Kanunun 229. maddesine göre edinilmiş mallara eklenecek değerler şunlardır:
- Eşlerden birinin mal rejiminin sona ermesinden önceki bir yıl içinde diğer eşin rızası olmadan, olağan hediyeler dışında yaptığı karşılıksız kazandırmalar,
- Bir eşin mal rejiminin devamı süresince diğer eşin katılma alacağını azaltmak kastıyla yaptığı devirler.
Bu tür kazandırma veya devirlere ilişkin uyuşmazlıklarda mahkeme kararı, davanın kendisine ihbar edilmiş olması koşuluyla, kazandırma veya devirden yararlanan üçüncü kişilere karşı da ileri sürülebilir.
Katılma alacağı hesaplanırken ilk olarak eklenecek değerler edinilmiş mallara eklendikten sonra denkleştirme yapılır.
Denkleştirme Nedir?
Evlilik devam ederken eşlerden birinin kişisel mallarına ilişkin borçlar, evlilik içinde edinilmiş mallardan ödenmişse veya evlilik içinde edinilmiş mallara ilişkin borçlar, eşlerden birinin kişisel mallarından ödenmişse, dengeleme yapmak için denkleştirme hesabı yapılması gerekir. Boşanmada mal paylaşımı sırasında bu dengeleme işlemine “denkleştirme” denir. Örneğin eşlerden biri evlenmeden önce var olan arabasını satıp bu arabanın parası ile evlilik birliği içinde alınan bir eve katkı yapmış ise boşanma halinde önce mevcut evin değeri, ardından arabasını satan eşin aracının değeri hesaplanacak, evin parasından önce arabanın parası ödenecek daha sonra kalan miktar ikiye bölünecektir.
Eklenecek değerler ve denkleştirme hesabı yapıldıktan sonra sıra artık değerin hesaplanmasına gelir.
Artık Değer Nedir?
TMK md. 231’e göre artık değer, eklenecek değerlerden ve denkleştirmeden elde edilen miktarlar da dahil olmak üzere her eşin edinilmiş mallarının toplam değerinden bu mallara ilişkin borçlar çıkarıldıktan sonra kalan miktardır. Yani yukarıda açıklandığı üzere eklenecek değerler ve denkleştirmenin yapılmasının ardından evlilik içinde edinilmiş tüm malların toplam değerinden, bu mallara dair borçlar çıkarıldıktan sonra kalan değer, eşler arasında katılma alacağı olarak kabul edilip yarı yarıya paylaşılır. Bu değerlere “artık değer” denir.
Katılma Alacağının Azaltılması veya Kaldırılması Nasıl Olur?
Katılma alacağı normalde yukarıda açıklandığı gibi hesaplanır. Ancak eğer taraflar arasındaki boşanma davası zina veya hayata kast nedeniyle kesinleşmişse hakim Medeni Kanunun 236/2 maddesine göre kusurlu eşin katılma alacağının, yani artık değerdeki pay oranının hakkaniyete uygun olarak azaltılmasına veya bu hakkın ortadan kaldırılmasına karar verebilir. Bu madde hükümlerinin uygulanabilmesi için boşanma kararının mutlaka zina veya hayata kast nedenlerinden birine dayanması gerekir.
Katılma alacağı davası hakkında daha fazla bilgi ve danışmanlık almak için Bursa’da faaliyet gösteren Bursa Aile Hukuku Avukatı ve Bursa Boşanma Avukatı Av.İrfan Şengül’e, info@avirfansengul.com e-mail adresinden veya iletişim sayfamızdan ulaşabilirsiniz.
