Katılma Alacağı Nedir?
Türk hukuk sisteminde boşanma durumunda, mal paylaşımı “edinilmiş mallara katılma rejimi” esaslarına göre yapılır. Bu rejime göre, her eş, diğer eşin evlilik süresince edindiği malların yarısının değeri üzerinde bir alacak hakkına sahiptir. Bu hakka “katılma alacağı” ve bu taleple açılacak davalara da “katılma alacağı davası” denir.
Katılma alacağı davası ile ilgili tüm sorularınızı Bursa Avukat ve Bursa Aile Hukuku Avukatı Av. İrfan Şengül’e sorabilirsiniz.
Katılma Alacağı Nasıl Hesaplanır?
Boşanma davası ile mal rejimi davası birbirinden farklı süreçlerdir. Boşanma kararıyla birlikte taraflar arasında mal paylaşımının nasıl yapılacağına karar verilmez. Yani her ikisi ayrı davalardır. Önce boşanma kararının kesinleşmesi beklenir. Ardından ise mal paylaşımı ile ilgili dava açılır. Eğer boşanma kararı kesinleşmeden mal paylaşımı davası açılırsa mahkeme mal paylaşımı için açılan davayı boşanma davasının kesinlemesine kadar bekletecektir. Boşanma kararı kesinleştikten sonra, mal rejimi boşanma davasının açıldığı tarihte sona ermiş kabul edilir. Boşanan tarafların mal paylaşımı açısından tüm alacak ve borçları bu tarihe göre hesaplanır.
Taraflar, mal paylaşımı davasında ayni taleplerde bulunamazlar. Yani, eşlerden biri, evlilik içinde alınan bir evin yada benzeri bir eşyanın yarısının mülkiyetini isteyemez. Bu durumda ancak evin değerinin yarısının katılma alacağı olarak ödenmesi talep edilebilir. Medeni Kanun’a göre, katılma alacağı hesaplanırken öncelikle eklenecek değerler tespit edilir.
Eklenecek Değerler Nelerdir?
Medeni Kanunun 229. maddesine göre edinilmiş mallara eklenecek değerler şunlardır:
- Eşlerden birinin mal rejiminin sona ermesinden önceki bir yıl içinde diğer eşin rızası olmadan, olağan hediyeler dışında yaptığı karşılıksız kazandırmalar,
- Bir eşin mal rejiminin devamı süresince diğer eşin katılma alacağını azaltmak kastıyla yaptığı devirler.
Bu tür kazandırma veya devirlere ilişkin uyuşmazlıklarda mahkeme kararı, davanın kendisine ihbar edilmiş olması koşuluyla, kazandırma veya devirden yararlanan üçüncü kişilere karşı da ileri sürülebilir.
Katılma alacağı hesaplanırken ilk olarak eklenecek değerler edinilmiş mallara eklendikten sonra denkleştirme yapılır.
Denkleştirme Nedir?
Evlilik devam ederken eşlerden birinin kişisel mallarına ilişkin borçlar, evlilik içinde edinilmiş mallardan ödenmişse veya evlilik içinde edinilmiş mallara ilişkin borçlar, eşlerden birinin kişisel mallarından ödenmişse, dengeleme yapmak için denkleştirme hesabı yapılması gerekir. Boşanmada mal paylaşımı sırasında bu dengeleme işlemine “denkleştirme” denir. Örneğin eşlerden biri evlenmeden önce var olan arabasını satıp bu arabanın parası ile evlilik birliği içinde alınan bir eve katkı yapmış ise boşanma halinde önce mevcut evin değeri, ardından arabasını satan eşin aracının değeri hesaplanacak, evin parasından önce arabanın parası ödenecek daha sonra kalan miktar ikiye bölünecektir.
Eklenecek değerler ve denkleştirme hesabı yapıldıktan sonra sıra artık değerin hesaplanmasına gelir.
Artık Değer Nedir?
TMK md. 231’e göre artık değer eklenmeden ve denkleştirmeden elde edilen miktarlar da dahil olmak üzere her eşin edinilmiş mallarının toplam değerinden bu mallara ilişkin borçlar çıkarıldıktan sonra kalan miktardır. Yani yukarıda açıklandığı üzere eklenecek değerler ve denkleştirmenin yapılmasının ardından evlilik içinde edinilmiş tüm malların toplam değerinden, bu mallara dair borçlar çıkarıldıktan sonra kalan değer, eşler arasında katılma alacağı olarak kabul edilip yarı yarıya paylaşılır. Bu değerlere “artık değer” denir.
Katılma Alacağının Azaltılması veya Kaldırılması Nasıl Olur?
Katılma alacağı normalde yukarıda açıklandığı gibi hesaplanır. Ancak eğer taraflar arasındaki boşanma davası zina veya hayata kast nedeniyle kesinleşmişse hakim Medeni Kanunun 236/2 maddesine göre kusurlu eşin katılma alacağının, yani artık değerdeki pay oranının hakkaniyete uygun olarak azaltılmasına veya bu hakkın ortadan kaldırılmasına karar verebilir. Bu madde hükümlerinin uygulanabilmesi için boşanma kararının mutlaka zina veya hayata kast nedenlerinden birine dayanması gerekir.
Mal rejimi davaları ve katılma alacağı davası çok önemi ve teknik davalardır. Bu nedenle herhangi bir hak kaybı yaşamamak için alanında uzman bir avukattan destek almak çok faydalı olacaktır. Bu bağlamda mal rejimine ilişkin davalar konusunda daha fazla bilgi almak için Bursa’da faaliyet gösteren Bursa Aile Hukuku Avukatı Av.İrfan Şengül’e, info@avirfansengul.com e-mail adresinden veya iletişim sayfamızdan ulaşabilirsiniz.
