Hakaret suçu, Türk Ceza Kanununda şerefe karşı suçlar bölümünde düzenlenmiştir. Bu nedenle hakaret fiillerinin cezalandırılmasıyla korunan hukuki değer, kişilerin onur, şeref ve saygınlığı olup, bu suçun oluşabilmesi için, davranışın kişiyi küçük düşürmeye matuf olarak gerçekleşmesi gerekmektedir. Bir sözün tahkir edici olup olmadığı zamana, yere ve duruma göre değişebilmektedir. Örneğin, kamu görevlileri veya sivil vatandaşa yönelik her türlü ağır eleştiri veya rahatsız edici sözlerin hakaret suçu bağlamında değerlendirilmemesi, sözlerin açıkça, onur, şeref, ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnadını veya sövme fiilini oluşturması gerekmektedir. Kanunda hangi sözlerin veya kelimelerin hakaret olacağı veya olmayacağı açıkça yazılmamıştır. Bu şekilde bir düzenlemenin yapılması zaten imkansızdır. Suçun tanımı yapılmış ve devamında cezai müeyyidesi düzenlenmiştir. Bu nedenle hangi sözlerin hakaret suçunu oluşturmayacağı Yargıtay’ın verdiği emsal nitelikteki kararlar ile belirginleşmiştir.
Bursa Avukat ve Bursa Ceza Avukatı olarak genel anlamda Ceza Hukukunun konusuna giren tüm alanlarda, özel anlamda ise Hakaret konusundaki tüm sorularınızı Bursa Ceza Hukuku Avukatı Av. İrfan Şengül’e sorabilirsiniz.
Hakaret Suçu Nasıl Oluşur?
Hakaret suçu 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 125. Maddesinde şu şekilde düzenlenmiştir:
Madde 125- (1) Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir.
(2) Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur.
(3) Hakaret suçunun;
a) Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı,
b) Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı,
c) Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle,
İşlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz.
(4) Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır.
(5) Kurul hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi hâlinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Ancak, bu durumda zincirleme suça ilişkin madde hükümleri uygulanır.
Madde metninin girişinden de anlaşılacağı üzere hakaret suçu bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat etmekle ya da sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldırmakla oluşur. Örneğin, “A kişisi, çalıştığı iş yerinin kasasından para çalıyor” demek şeref ve saygınlığı zedeleyen somut bir fiil isnat etmek şeklinde hakaret suçunu oluştururken; “şerefsiz hakem, maçı sattın” şeklindeki sözler ise sövme suretiyle hakaret suçuna vücut verir.
Hakaret Suçunun Faili ve Mağduru Kimdir?
Hakaret suçunun faili ve mağduru gerçek kişilerdir. Yani tüzel kişiler hakaret suçunu işleyemezler ve hakaret suçunun mağduru olamazlar. Bir tüzel kişiyi temsil ve idare etmeye yetkili kişilerin gerçekleştirdiği hakaret fiillerinden dolayı sadece bu fiilleri işleyen gerçek kişiler sorumludur. Tüzel kişilik açısında ise kanunda herhangi bir güvenlik tedbiri düzenlenmemiştir. Benzeri şekilde tüzel kişiliğin kendisine yönelik sözler de hakaret oluşturmaz. Ancak eğer tüzel kişiliğin temsilcilerine yönelik hakaret ifade eden bir söz söylenirse suç oluşacaktır. Örneğin “x şirketini sinkaf edeyim” sözü şirket açısından suç oluşturmazken “x şirketinin yöneticilerini sinkaf edeyim” şeklindeki söz hakaret suçunu oluşturacaktır. Tabi ki tüzel kişiler aleyhine söylenecek sözlerin cezai karşılığı olmasa da konunun tazminat hukuku boyutu olacağı akıldan çıkarılmamalıdır.
Hakaret suçunda mağdurun kim olduğunun belli olması gerekmektedir. Bu nedenle mağdurun kim olduğunun belli olmadığı hallerde hakaret suçu oluşmaz. Bu durumda ulu orta sövmelerin kimin onur, şeref, saygınlığını zedelediği belli olmadığı için hakaret suçu da oluşmayacaktır.
Hakaret Suçunda Şikayet
Hakaret suçunun temel şeklinin takibi şikayete bağlıdır. Suçun mağduru, hakaret edeni ve hakareti öğrendiği tarihten başlamak üzere 6 ay içerisinde şikayet hakkını kullanmak zorundadır. Aksi takdirde şikayet hakkını kaybeder. Mağdur şikayetçi olmazsa soruşturma açılmaz veya şikayetçi olupta sonradan şikayetinden vazgeçerse savcılık aşamasında takipsizlik, mahkeme aşmasında ise düşme kararu verilir. Ancak kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret suçu (TCK m.125/3) şikayete tabi değildir. Bu nedenle hakaret suçunun bu şekli için herhangi bir şikayet süresi sınırlaması yoktur. Bu durumda cumhuriyet savcılığı resen soruşturma açar. Kamu görevlisi şikayetçi olmasa veya sonradan şikayetinden vazgeçse bile fail hakkında dava açılır ve ceza verilir.
Hangi Sözler Hakaret Suçunu Oluşturur?
Hakaret suçunun oluşmasına neden olan sözlerin tek tek kanunda sayılması imkansızdır. Suçun vücut bulması için kişinin onur, şeref veya saygınlığını rencide edecek somut bir fiil veya olgu isnat edilmeli veya sövme yoluyla kişinin onur, şeref veya saygınlığına saldırılmalıdır. Bir kişiye, şerefsiz, adi, geri zekalı, aptal, salak, hayvan, pislik, alçak, yavşak, fahişe, eşek, köpek, öküz, it, hırsız, rüşvetçi, sahtekar vb. gibi sözler hakaret suçunu oluşturur.
Hakarete uğrayanın kişisel özellikleri dışında kalmak şartıyla kendisine isnat edilen fiil veya olgu ispatlandığı takdirde hakaret suçu oluşmaz. Örneğin, “sen Ahmet’in eşyalarını çaldın” denildiğinde, bu olgu ispatlanırsa hakaret suçu oluşmaz. Fakat, daha önce işlediği bir hırsızlık suçundan sabıkalı olan kişiye, “sen hırsızsın” demek hakaret suçudur.
Hakaret suçu sözle işlenebileceği gibi yazı, şekil, görüntü, el işareti veya mimiklerle de işlenebilir. Örneğin, bir kişinin çalışma masasına insan dışkısı koymak veya bir kimsenin yüzüne tükürmek hakaret suçunu oluşturur.
Hakaret oluşturan fiiller mağdurun kimi davranışları, giyim ve yaşam biçimi, tutum ve kanaatleri, yaptığı icrai ya da ihmali davranışları, fiziksel özellikleri, sosyal ve siyasi ilişkileri hedeflenerek yapılabilir. “Üzerindeki pantolon aptallığını ortaya çıkarmış; o partiye oy verdiğin için aptalsın; o derneğe üye olduğuna göre aptalsın; otomobilini duvara çarptığın için aptalsın” biçimindeki ifadeler hakaret suçunu oluşturur.
Kişilerin fiziksel özelliklerinin bu kişilerin saygınlıklarını zedeleyecek biçimde ifade edilmesi ve bu kişilere bu nitelikte ifade ve lakaplar yakıştırılması da hakaret suçuna vücut verebilir. Örneğin görme engelli kişiye “kör”, duymayan kişiye “sağır”, kamburu çıkmış birine “kambur”, psikolojik sorunları olana “deli” demek sövmek suretiyle hakarettir. Kişilerin meslek ve uğraşlarından aşağılayıcı biçimde bahsed,lmesi de hakaret olacaktır. Örneğin, arkeolog için “mezar kazıcı”, otopsi yapan adli tıpçı için “ölü sevici”, icra memuru için “haraççı-mafya” demek hakarettir.
Fiilin hakaret olarak değerlendirilip değerlendirilmeyeceği bulunulan çevreye, zamana, yere ve hakaret içeren davranışların yapıldığı kamuoyuna göre değişecektir. Örneğin seyircilerin de zaman zaman oyuna/gösteriye dâhil edildiği bir komedi oyununda oyunculardan birinin seyirciye söylediği “Bön bön bakma” biçimdeki sözler hakaret olarak değerlendirilmese de bir basın toplantısındaki konuşmacının bir gazeteciye söylemesi halinde hakaret suçundan söz edilebilecektir.
Hakaret Oluşturmayan Sözler Nelerdir?
Hakaret sayılan kelime ve sözler kanunda tek tek belirtilmediği gibi hakaret sayılmayan kelimeler veya sözler de kanunda tek tek açıklanmış değildir. Yargıtay’ın yerleşik kararlarıyla belirlenen, kategorik bir biçimde hakaret sayılmayan sözler şunlardır:
- Beddua niteliğindeki kelime ve sözler. Örneğin, “allah belanı versin”, “allahından bul”, “allah müstahakını versin” şeklindeki sözler beddua niteliğinde sözler olup hakaret suçuna vücut vermemektedir.
- Eleştiri veya ağır eleştiri mahiyetindeki kelime ve sözler. Örneğin, bir mahkeme hakimine yönelik “dosyaları okumuyorsunuz, okumadığınız gibi biz okuduğumuz için susturmaya çalışıyorsunuz, bu rezalettir” şeklindeki sözler eleştiri mahiyetindedir.
- Kaba hitap ve nezaket dışı kelime ve sözler. Örneğin, bir kimseye yönelik “terbiyesiz” , “ahlaksız” , “siz kimsiniz lan” , “ne mal olduğunuzu biliyorum” şeklindeki sözler kaba söz/hitap mahiyetinde olup hakaret suçu teşkil etmez.
- Salt rahatsız edici kelime ve sözler. Örneğin, “sen kendini bilmeyen birisin, cehalet var sende” şeklindeki sözler rahatsız edici nitelikte olup hakaret suçuna vücut vermez.
Yukarıda yapılan açıklamalardan anlaşılacağı üzere her olay kendi içinde değerlendirilmelidir. Bazen bir olayda söylenen söz hakaret kabul edilmezken başka bir ortamda söylenmesi halinde hakaret olabilir. Bu nedenle yazımızda hakaret suçunu oluşturur dediğimiz sözleri söyleyenler kesin ceza alır veya hakaret suçunu oluşturmaz dediğimiz sözleri söyleyenler kesin ceza almaz şeklinde bir sonuç çıkarmak hatalı olacaktır. Paylaştığımız sözlere konunun anlaşılmasına yardımcı olması için yer verilmiştir. Dolayısıyla her olay kendi içinde özeldir ve dosyanın somut durumuna bakarak konuşmak gerekmektedir. Bu nedenle spesifik bir hadise açısından konunun uzmanı bir avukattan hukuki danışmanlık almak faydalı olacaktır. Bu bağlamda konuyla ilgili daha fazla bilgi almak için Bursa’da faaliyet gösteren Bursa Ceza Hukuku Avukatı Av.İrfan Şengül’e, info@avirfansengul.com e-mail adresinden veya iletişim sayfamızdan ulaşabilirsiniz.
