Araç Değer Kaybı Nedir?
Trafik kazaları günlük hayatımızda sıklıkla karşılaştığımız olaylar arasında yer almaktadır. Kaza sonrası hasar gören araçlar hem tramer kayıtlarında hasarlı araç olarak geçmekte hem de onarım gördüğünden piyasa rayiç değerinde maddi kayıp yaşanmaktadır. İşte böyle bir olayda yaşanan kayba, değer kaybı zararı denir. Yargıtay değer kaybını “değer kaybı zararı, aracın olay tarihindeki değeriyle hasarı giderildikten sonra (tamir edilmiş hali ile) edeceği değer arasındaki farktan ibarettir” şeklinde tanımlamıştır. (Yargıtay 17. Hukuk Dairesi 2015/18959 E. , 2016/5661 K. 09.05.2016 T.)
Bursa Avukat ve Bursa Tazminat Hukuku Avukatı olarak genel anlamda Tazminat Hukukunun konusuna giren tüm alanlarda, özel anlamda ise araç değer kayıplarının tazmini konusundaki tüm sorularınızı Bursa Tazminat Hukuku Avukatı Av. İrfan Şengül’e sorabilirsiniz.
Kazada Değer Kaybı Nasıl Oluşur?
Meydana gelen bir trafik kazasında araç değer kaybının talep edilebilmesi için aranan bazı şartlar bulunmaktadır. Bu şartlar şunlardır:
- Kazanın çift taraflı olması,
- Kazada kusur oranının %100 olmaması,
- Kaza sırasında araçta hasar oluşması ve onarımının yapılması,
- Onarılan parçaların daha önce bir kaza sebebi ile tamir edilmemiş olması.
Yukarıda yazılı şartlardan da anlaşılacağı üzere, tek taraflı kazalarda ve yüzde yüz hatalı olunan kazalarda meydana gelen zararlar için değer kaybı talep edilemez. Ancak eğer yüzde 75 kusurlu bile olunsa kalan yüzde 25lik kısım için değer kaybı talep edilebilir. Bunun yanında gayet tabi olarak eğer kazada bir zarar meydana gelmemişse değer kaybı da oluşmayacağı için yine her hangi bir talepte bulunulamaz. Son olarak ise eğer kazada tamir edilen parça daha önce başka bir kazada da onarım işlemi gördüyse o parçadan dolayı yine değer kaybı çıkmayacaktır.
Araç Değer Kaybı Nasıl Hesaplanır?
Yaşanan bir kaza sonrasında araçta meydana gelen zararın hesaplanmasında uygulanan bir yönetmelik bulunmaktaydı. Bu yönetmelikte oldukça detaylı matematiksel hesaplamalar yapılmaktaydı. Ancak Anayasa Mahkemesi 14 Şubat 2023 tarihli ve 32104 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan, 2021/82 Esas, 2022/167 Karar sayılı ve 29.12.2022 tarihli kararında 2918 sayılı KTK. 90. maddesinin birinci fıkrasına eklenen ikinci cümle ile, aynı maddenin ikinci fıkrasını iptal edilmiştir. Bu nedenle artık değer kaybı tazminatının hesaplamasında 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun genel hükümleri kullanılmaktadır. Buna göre şu anda araç değer kayıplarının hesaplamasını yapan uzman bilirkişiler, başvuru sahibine ait araçta başvuruya konu kaza nedeniyle oluşan piyasa koşullarındaki reel değer kaybını hesaplamaktadır. Bu hesaplamada bilirkişiler gerçek zarar ilkesi gereği; aracın modeli, markası, kaza tarihindeki yaşı, kilometresi, eski hasarları, hasarın nitelik ve niceliği vs. gibi hususlara bağlı olarak ve bahsedilen kriterler göz önüne alınarak, aracın hasarsız hâliyle ve kaza tarihi itibariyle serbest piyasadaki ikinci el piyasa rayiç değeri ile aracın hasarı onarıldıktan sonraki hâline göre serbest piyasadaki ikinci el piyasa değeri arasındaki farkın tespit edilmesi suretiyle kaza nedeniyle oluşan değer kaybını bulmaktadır.
Tüm bu hususların birlikte değerlendirilmesi ve paylaşımlı kusurun mevcudiyeti halinde kusur tenzili ile gerçekleşen trafik kazası sebebiyle aracın gerçek değer kaybı miktarı belirlenmektedir. Reel değer kaybı bedelinin tespitini içeren bilirkişi raporu, hükme esas alınmakta ve değer kaybı talebini tahsil etmekte önemli bir dayanak oluşturmaktadır.
Araç Değer Kaybı Nasıl Alınır?
Araç değer kaybının karşılanması noktasında zorunlu araç trafik sigortası devreye girer. Ancak bu kendiliğinden değil başvuru üzerine gerçekleşir. Kazada yüzde yüz kusurlu olmayan taraf, aracın değerinin karşılanması için ekspertiz raporu alarak değer kaybına sebep olan tarafa dava açabilir. Araç değer kaybı tazmini söz konusu olduğu zaman bunu gerçekleştirmenin iki yolu olduğunu söyleyebiliriz. Bunlar; Dava yolu ve Sigorta Tahkim Komisyonu yoludur.
- Dava yolu ile değer kaybının tazmin edilmesi: Dava konusunda bir hususa dikkat çekmek gerekir. 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 97.maddesinde 2016 yılında yapılan değişiklikle dava açmadan önce sigorta şirketine başvuru yapılması dava şartı haline getirilmiştir. Bu kapsamda dava açıldıktan sonra dava sürecinde böyle bir başvurunun yapılmadığı ortaya çıkarsa dava usulden reddedilecektir. Bu konudaki ikinci önemli husus meydana gelen kazada karşı tarafın sigortasından veya karşı tarafın kendisinden araç değer kaybı talep edebilmek için her şeyden önce tam kusurlu olmamak gerekmektedir. Bu noktada, kazanın oluşumundaki kusur durumu önem arz etmektedir. Keza kısmi kusur varsa, kusursuzluk oranında değer kaybı tazmini mümkündür. Kusur oranın tespitinde, bilirkişi danışmanlığına başvurmak sıklıkla uygulanan bir yoldur. Son olarak ise kazaya karışan ve hakkında değer kaybı tazmini istenen aracın pert olmaması gerekmektedir. Bu hususlar yerine getirildikten sonra ilgili kişi önce meydana gelen kazada kusurlu olan araç sürücüsünün zorunlu trafik sigortasına başvuru yapmalıdır. Yukarıda değinildiği gibi bu başvuru zorunludur. Buradan istenen sonuç alınamazsa (şirket ödeme yapmaz veya az ödeme yaparsa), önce arabuluculuk sonrasında ise dava açma yoluna gidilebilir.
- Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvuru yapmak: Araç değer kaybı tazmin yöntemlerinden bir diğeridir. 5684 sayılı Kanunun 30. Maddesi çerçevesinde oluşturulan Sigorta Tahkim Komisyonu, sigorta ettiren veya sigortadan menfaat sağlayan kişiler ile sigorta tahkim sistemine üye sigorta kuruluşları arasındaki sigorta sözleşmesinden kaynaklanan uyuşmazlıkların, kolayca ve hızlıca çözülebilmesi için kurulmuş bir komisyondur. Sigorta Tahkim Komisyonu yalnızca trafik sigortalarına değil, her türlü sigorta uyuşmazlıklarını incelemektedir. Değer kaybı için Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurabilmek için belli başlı başvuru şartları ve bir başvuru usulü bulunmaktadır. Bu usulleri şu şekilde sıralayabiliriz:
- Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvuru gerçekleştirmek için öncelikle ilgili sigorta şirketine yapılan başvurunun tatmin edici olmaması, yetersiz olması ya da 15 gün içinde ilgili sorunun çözülememiş olması gerekir.
- Sigorta Tahkim Komisyonuna başvuru yapılabilmesi için şikayet eden tarafın, bu konuda gerek dava yoluna gerekse sigorta Tahkim Komisyonuna aynı konu ile ilgili başvurmamış olması gerekir.
- Bununla birlikte, başvurucunun şikayetini sigorta şirketine yazılı olarak beyan etmiş olması ve olumlu sonuçlanmamış olması gerekmektedir.
Sigorta Tahkim Komisyonu Kararlarının Bağlayıcılığı
Dosya hakeme tevdi edildikten sonra, hakem dört ay içerisinde dosyayı sonuca bağlamakla yükümlüdür. Hakem kararına itiraz edilmesi haline itiraz hakem heyeti de dosyayı iki ay içinde neticelendirmek zorundadır. Bu nedenle sigorta tahkim komisyonu yolu sonuca ulaşmak için dava yoluna göre daha hızlı bir yoldur.
Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvuru sonrası sigorta hakemleri tarafından verilen 15.000 TL’ye kadar ki kararlar kesindir. 15.000 TL ve üzerindeki uyuşmazlıklar hakkındaki sigorta hakemi kararlarına karşı kararın bildiriminden itibaren 10 gün içinde Komisyon nezdinde bir defaya mahsus olarak itiraz edilebilir. 238.730 TL’nin üzerindeki uyuşmazlıklar hakkında itiraz üzerine verilen kararlar taraflarca temyiz edilebilir. 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu’na göre Sigorta Tahkim Komisyonu’nun verdiği kararlar tarafları bağlar. Bu kapsamda 15.000 TL’nin altındaki kararlar kesin olacağından doğrudan uygulanırken, 15.000-238.730 TL arasındaki meblağlara ilişkin kararlar komisyona yapılan itiraz üzerine kesinleşir ve bağlayıcı hale gelir. 238.730 TL’den fazla meblağlar bakımından ise eğer komisyonun kararına karşı dava açılırsa mahkemenin kararı sonrası karar bağlayıcı hale gelir. Böylelikle uzun ve yıpratıcı bir mahkeme sürecinden kaçınılmakta ve zarar kısa sürede tazmin edilmektedir.
Araç Değer Kaybında Zamanaşımı
Borçlar Kanununun 72. maddesine göre dava açma süresi kanunen 2 yıllık bir zaman aşımına tabii tutulmuştur. Bu süre zararın ve tazminat yükümlüsünün öğrenildiği tarihten itibaren başlar.
Buna ek olarak kazanın gerçekleştiği tarihten itibaren 10 yıllık bir zaman aşımı süresi de mevcuttur. Buna göre tarafların kaza tarihinden itibaren 10 yıl içerisinde dava açmamaları durumunda konu ile ilgili tüm hakları yasalar önünde düşmektedir.
Dava, cezayı gerektiren bir fiilden doğar ve ceza kanunu bu fiil için daha uzun bir zaman aşımı süresi öngörmüş bulunursa, bu süre, maddi tazminat talepleri için de geçerlidir. Bu nedenle ceza zamanaşımı sürelerinin belirlenmesi gerekir. Ceza kanununda öngörülen zamanaşımı süreleri TCK Md. 66 da düzenlenmiştir. Buna göre zamanaşımı süresi;
- Ölümlü trafik kazalarında 15 yıl,
- Yaralamalı trafik kazasında 8 yıl,
- Hem ölü hem yaralı varsa 15 yıl olarak uygulanacaktır.
Sadece yaralanmalı bir trafik kazasında ceza zamanaşımı süresi olan 8 yıl içerisinde zarar ya da tazminattan sorumlu olan öğrenilememişse öğrenme tarihinden itibaren 2 yıl içinde de dava açılabilir ancak sadece yaralanmalı trafik kazalarında hiçbir şekilde kaza tarihinden itibaren 10 yıl geçtikten sonra dava açılamaz.
Görevli ve Yetkili Mahkeme
Araç değer kaybı davasına bakmakla yükümlü olan mahkeme, genel kurallara göre belirlenmektedir. Genel yetkili mahkeme ise davalı olan tarafın yerleşim yerindeki yetkili asliye hukuk mahkemeleridir. Ancak karşı tarafın, Sigorta Şirketi olması halinde Asliye Ticaret Mahkemeleri yetkilidir. Herhangi bir yasal zorunluluk bulunmamakla birlikte araç değer kayıplarından kaynaklanan hukuki süreçlerin avukat yardımı ile takip edilmesi, başvurucunun haklarını korumak ve sonuca daha kolay ve rahat bir şekilde ulaşılması bakımından önemlidir. Bu bağlamda konuyla ilgili daha fazla bilgi almak için Bursa’da faaliyet gösteren Bursa İcra Hukuku Avukatı Av. İrfan Şengül’e, info@avirfansengul.com e-mail adresinden veya iletişim sayfamızdan ulaşabilirsiniz.
