Anonim şirket, Türk Tücaret Kanunu’nun 329. maddesinde yer alan düzenlemeye göre sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirket türüdür. Anoni şirketlerde diğer şirket türlerinden farklı olarak yönetim kurulu bulunmaktadır. Anonim şirketlerin temsili ve yönetimi bu kurul tarafından yapılır. Bu anlamda yönetim kurulu üyesi olan kişi yada kişilerin bir kısım hakları olduğu gibi iş ve işlemleri nedeniyle çeşitli sorumlulukları da bulunmaktadır. Bu yazımızda anonim şirket yönetim kurulu üyelerinin hukuki sorumluluğu üzerinde durup kurul üyelerine karşı açılabilecek davaları inceleyeceğiz.
Bursa Avukat ve Bursa Şirketler Hukuku Avukatı olarak genel anlamda Şirketler Hukukunun konusuna giren tüm alanlarda, özel anlamda ise Anonim Şirket Yönetim Kurulu Üyelerine Karşı Açılacak Sorumluluk Davaları konusundaki tüm sorularınızı Bursa Şirketler Hukuku Avukatı Av. İrfan Şengül’e sorabilirsiniz.
Anonim Şirket Yönetim Kurulu Nasıl Oluşur?
TTK md. 359 ‘a göre anonim şirketin, esas sözleşmeyle atanmış veya genel kurul tarafından seçilmiş, bir veya daha fazla kişiden oluşan bir yönetim kurulu bulunur. Bu açıdan bakıldığında yönetim kurulu esas sözleşme ile belirlenebileceği gibi genel kurul kararıyla da belirlenebilir. Ayrıca madde metninden de anlaşılacağı üzere yönetim kurulu birden fazla kişiden oluşabileceği gibi bir kişiden de oluşabilir.
Yönetim Kurulu Üyelerinin Hakları Nelerdir?
Anonim şirketlerde yönetim kurulu üyelerinin hakları, mali nitelikte olanlar ve kişisel haklar şeklinde iki gruba ayrılır.
Yönetim Kurulu üyelerinin kişisel hakları mali nitelik taşımayan ve üyeler için aynı zamanda birer borç (yükümlülük) niteliğinde olan haklardır. Bu haklara örnek olarak; yönetim kurulu toplantılarına, yönetim ve temsile katılma, görüş bildirme ve oy kullanma (m. 365), bilgi alma ve inceleme (m. 392), yönetim kurulu toplantısı yapılmasını ve gündeme madde ilave edilmesini talep etme (m. 392/7), uygulanması kişisel sorumluluğuna yol açabilecek genel kurul kararlarına karşı iptal davası açma (m. 446/1,d) ve kayıtlı sermaye sisteminde yönetim kurulu kararlarına karşı iptal davası açma hakkını (m. 460/5) gösterebiliriz.
Yönetim kurulu üyelerinin mali nitelik taşıyan bazı hakları daha vardır. Bu hakları da huzur hakkı, ücret, kazanç payı, ikramiye ve prim şeklinde sıralayabiliriz.
Yönetim Kurulu Üyelerinin Sorumlulukları Nelerdir?
Anonim şirketlerde yönetim kurulu üyelerinin yükümlülükleri şunlardır:
Yönetime Katılma Sorumluluğu: Yönetim kurulu üyelerinin ilk olarak yönetime katılma görevi bulunmaktadır. Yani üyeler için yönetim kurulu toplantılarına katılmak, görüş belirtmek, oy kullanmak, gerekirse karşı çıkmak, hem bir yetki hem bir borç ve yükümlülük niteliğindedir.
Bilgi Alma ve İnceleme Yükümlülüğü: Üyelerin, ortaklık işlerinin yerinde ve usulüne uygun gidip gitmediği konusunda bilgi edinme ve inceleme sorumluluğu vardır.
Ortaklık ile İşlem Yapma ve Borçlanma Yasağına Uyma Yükümlülüğü: Yönetim kurulu üyesi, kendisi veya başkası adına, şirket ile bir işlem yapamaz. Bu yasak genel kurul kararı ile ortadan kaldırılabilir. Yasağa uyulmadığı takdirde işlem askıda hükümsüz olup ortaklık işlemin kendisi yönünden geçersizliğini öne sürebilir fakat yönetim kurulu üyesi bunu ileri süremez.
Ortaklık ile Rekabet Etmeme Yükümlülüğü: Yönetim kurulu üyesi, “şirketin ortaklık konusuna giren ticari iş türünden bir işlemi” kendisi veya başkası hesabına yapamayacağı gibi, aynı tür işlerle uğraşan bir ortaklığa sınırsız sorumlu ortak sıfatıyla da giremez. Rekabet etmeme yükümlülüğü (rekabet yasağı), genel kurul tarafından verilen izinle kaldırılabilir (m. 396/1). Rekabet yasağına aykırı işlem yapan üyeye karşı ortaklık şu seçimlik hakları kullanabilir:
- İşlemden doğan zararın tazmini,
- Yapılan işlemin ortaklık adına yapılmış sayılması,
- Üçüncü kişiler hesabına yaptığı işlemlerden doğan menfaatlerin ortaklığa devri.
Bu haklardan birisini seçme yetkisi, diğer üyelere aittir. Hakların kullanımı, aykırılığın öğrenildiği tarihten itibaren üç aylık ve herhalde gerçekleşmelerinden itibaren bir yıllık zamanaşımına tabidir (m. 396/2 ve 3).
Görüşmelere Katılma Yasağı: Yönetim kurulu üyesi, kendisinin şirket dışı kişisel menfaatiyle veya alt ve üst soyundan birinin ya da eşinin yahut üçüncü dereceye kadar kan ve kayın hısımlarından birinin, kişisel ve şirket dışı menfaatiyle şirketin menfaatinin çatıştığı konuların görüşüleceği yönetim kurulu toplantısına katılamaz. Bu yasak, dürüstlük kuralı gereği olan durumlarda da uygulanır. Şüpheli hâllerde kararı yönetim kurulu verir; bu oylamaya da ilgili üye katılamaz.
Özen ve Bağlılık Yükümlülüğü: TTK m.369 uyarınca, yönetim kurulu üyeleri ve yöneticiler, görevlerini ifa ederken tedbirli bir yönetici özeni gösterme ve şirket menfaatlerini dürüstlük kuralına uyarak gözetme yükümü altındadır.
Yönetim Kurulu Üyelerine Karşı Açılabilecek Davalar
Türk Ticaret Kanunu’nun 553. Maddesine göre anonim şirket kurucuları, yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve tasfiye memurları, kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kusurlarıyla ihlal ettikleri takdirde, hem şirkete hem pay sahiplerine hem de şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan dolayı sorumludurlar. Bu düzenlemeden aslında yönetim kurulu üyelerine karşı açılacak sorumluluk davasının şartları da ortaya çıkmaktadır. Bu şartları şu şekilde sıralayabiliriz:
- Yönetim kurulu üyeleri kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini ihlal etmeleri
- Bu ihlalin kurul üyelerinin kusuru ile olması
- Kusurlu ihlalden dolayı bir zararın doğması
- Ortaya çıkan zararla kusurlu hareket arasında illiyet bağının olması
Yukarıda görüleceği üzere yönetim kurulu üyeleri, kanundan veya esas sözleşmeden kaynaklanan sorumluluklarını ihlal etmeleri yeterli olmayıp, ihlalin ilgili üyenin kusurlu hareketi sonucunda meydana gelmesi gerekmektedir. Bu durumda, yönetim kurulu üyesinin yükümlülüğünü kusurlu hareketiyle ihlal etmesi neticesinde zarar meydana gelirse ilgili zararı tazmin etmektedir. Zarar, kişinin kontrolü dışında malvarlığında meydana gelen azalma, borçlarının artması, kar elde edememesi olarak tanımlanabilir. Doğrudan zarar, şirketin, şirket ortaklarının veya alacaklıların malvarlığında meydana gelen eksilmeyi ifade etmektedir. Dolaylı zarar ise, şirketin tüzel kişiliğinde meydana gelen zarar sebebiyle, şirketin pay sahiplerinin ve şirket alacaklılarının uğrayacağı zarardır. Yönetim kurulu üyelerinin kusurlarıyla bir zarar meydana gelmiş olsa dahi kanuna ve esas sözleşmeye bir aykırılık yoksa anonim şirket yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğundan bahsedilemeyecektir. Anonim şirket yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğundan bahsedilebilmesi için kanuna ve esas sözleşmeye aykırı davranışı sonucunda zarar ortaya çıkması gerekecektir.
Yönetim kurulu üyelerine sorumluluk yüklenebilmesi için genel hükümler uyarınca, ispat yükü zarar gördüğünü iddia eden kişiye aittir. Nitekim, Yargıtay 11. Hukuk Dairesi’nin 15.04.2019 tarih, 2018/1173 E. ve 2019/2948 K. sayılı kararında, davacı tarafından açılan sorumluluk davasında ispat yükünün davacı tarafa ait olduğunu açıkça belirtilmiştir.
Dava Açma Süresi
TTK madde 560; “Sorumlu olanlara karşı tazminat istemek hakkı, davacının zararı ve sorumluyu öğrendiği tarihten itibaren iki ve her hâlde zararı doğuran fiilin meydana geldiği günden itibaren beş yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Şu kadar ki, bu fiil cezayı gerektirip, Türk Ceza Kanununa göre daha uzun dava zamanaşımına tabi bulunuyorsa, tazminat davasına da bu zamanaşımı uygulanır” şeklindedir. Dolayısıyla dava açma süresi istisnalar dışında zararı ve sorumlu kişinin öğrenilme tarihinden itibaren iki yıl, her halde ise fiilden itibaren beş yıldır.
Görevli ve Yetkili Mahkeme
TTK madde 561’e göre; sorumlular aleyhine şirketin merkezinin bulunduğu yer asliye ticaret mahkemesinde dava açılabilir.
Anonim şirket yönetim kurulu üyelerine açılacak davalarda davanın ispatı çok önemlidir. Bu nedenle alanında uzman bir avukattan yardım almak çok önemlidir. Bu bağlamda konuyla ilgili daha fazla bilgi almak için Bursa’da faaliyet gösteren Bursa Şirketler Hukuku Avukatı Av. İrfan Şengül’e, info@avirfansengul.com e-mail adresinden veya iletişim sayfamızdan ulaşabilirsiniz.
